Macaristan’ın akaryakıt fiyat sınırlamasını yabancılara kaldırması AB ile yeni gerginliğe neden oldu

Artan yaşam maliyetinin kamu üzerindeki etkisini azaltmak amacıyla Macaristan, yakıt fiyatlarını düşürdü. Ancak yabancı plakalı tüketicilerin akaryakıt istasyonlarındaki indirimden yararlanamaması, Orban hükümeti ile Avrupa Birliği arasında yeni bir tartışma konusu oldu.

Hükümet, geçen yıl Kasım ayından bu yana akaryakıt ve motorin fiyatlarına litre başına 480 gulden (yaklaşık 21,8 lira) tavan koydu. Mayıs ayından bu yana yabancı plakalı araçların azami fiyat uygulamasından yararlanmasını engelliyor ve yabancıların piyasa fiyatlarından alım yapabilmelerini sağlıyor.

Yabancı plakalı araç sahiplerine yüzde 60 civarında fiyat farkı getiren bu uygulama, AB’de tartışma yarattı. AB, sendikacılığın hukukun üstünlüğüne aykırı olduğuna karar verirse, Macaristan’dan “ayrımcı” olarak nitelendirdiği bu uygulamayı kaldırmasını isteyebilir.

Macarlar ne düşünüyor?

AB’nin en az kârlı ülkelerinden biri olan Macarlar, genel olarak Başbakan Viktor Orban’ın akaryakıt fiyatlarına tavan koymasını memnuniyetle karşıladılar ve indirimi, özellikle gıda ve diğer malların fiyatları arttığında bütçeyi dengelemeye yardımcı olarak görüyorlar.

Ülkenin güneybatısındaki Hetes köyünden hemşire Nikoletta Palhidi böyle düşünüyor. Palhidi, bunun iyi bir uygulama olduğunu düşünmesine rağmen bunun ne kadar sürdürülebilir olduğunu sorgulayarak, “Devlet bu şekilde daha ne kadar devam edebilir bilmiyorum” diyor.

İstasyonda aracına yakıt doldururken yorum yapan emekli Jozsef Toth, uygulamanın geçimini kolaylaştırdığını söylüyor, ancak yabancıların daha fazla ödemesinin iyi bir şey olduğundan emin değil:

“Bizim için iyi ama yabancıların daha fazla ödemesi biraz garip.[in altri paesi]bizi daha fazla satabilirler.”

Küçük benzin istasyonu operatörleri, genel tüketici memnuniyetinden şikayetçi. Somogyvar kasabasındaki istasyonun sahibi Janos Baintner, kar elde etmek için mücadele ettiklerine dikkat çekiyor. Baintner, “Kârımız garanti edilirse, aileleri korumak için yakıtın ucuz olduğunu kabul edebiliriz. Ancak bedelini ödemek zorunda kalmamalıyız” diyor.

Eski Macaristan Merkez Bankası başkanı Gyorgy Suranyi, hükümetin müdahaleci ekonomi politikasını eleştirerek, “Bu tür dış şoklar geldiğinde, manevra alanı varsa hane halkının üzerindeki yükün azaltılmasını destekliyorum. Yükün bir fiyat sınırı olmaması gerekir.”

Havayollarına ‘aşırı kazanç vergisi’ eleştirisi

Orban hükümetinin müdahaleci politikası akaryakıt fiyatlarıyla sınırlı değil. 1 Temmuz’dan itibaren, havayolları da dahil olmak üzere “çok fazla kâr eden” şirketlere “fazla kâr vergisi” uygulanacak.

İrlanda’dan Ryanair ve İngiltere’den Easyjet de dahil olmak üzere bazı havayolları, Macar hükümetinin “aşırı kazanç vergisinden” zarar görmesini önlemek için fiyatlarını artırdı. Şirketler, bu uygulamanın doğal gaz ve petrol gibi gerçekten kârlı sektörlerle sınırlandırılması ve hala kayıp yaratan hava yolculuğunun hariç tutulması çağrısında bulunuyor.

Ancak Orban hükümeti yaptığı açıklamada, tüketicilere yönelik fiyat artışlarını yansıtan veya bu yönde şüphe uyandıran durumlar hakkında soruşturma başlatılacağını söyledi. Açıklamada, “Savaşın bedelini Macar aileler ödememeli” denildi.

Milliyetçi hükümet, 25 yılın en yüksek enflasyonunu yaşayan ülkede ekonomik sıkıntıyı hafifletmeye çalıştığını söylüyor. Mayıs ayında enflasyon oranı %12,2 idi. 19 üyeli euro bölgesinde enflasyon %8,1 oldu.

“Macar aileler savaşın bedelini ödememeli”

Başbakan Orban geçen hafta verdiği bir röportajda, “Savaş halinde yaşıyoruz ve bu duruma bir çözüm getirilmesi gerekiyor. Macar aileler bunun bedelini ödememesi gerektiği için şirketlerin her zamankinden daha fazla yük altına girmesi gerekiyor” demişti.

Tavan fiyat uygulaması, Macaristan’ı AB’de en ucuz akaryakıtın satıldığı ülke haline getirdi. Bunun komşu ülkelerden akaryakıt turizmini teşvik ederek talebi artırdığı ve kıtlıklara veya arz kesintilerine neden olduğu iddia ediliyor.

Öte yandan, hükümet büyüyen bir bütçe açığı ile karşı karşıya. Bankacılık ve sigorta sektörü uzmanları bunu, Orban’ın Nisan ayında koltuğunu koruduğu yüksek kampanya harcamalarına bağlıyor.

Ekonomist Suranyi, ülkedeki ekonomik durumun hükümeti harekete geçmeye zorladığını ancak “Fakat piyasa yanlısı seçenekler yerine AB değerlerine aykırı seçenekleri tercih ettiklerini” söyleyen Orban’ın muhafazakar vergi modelini dışlayarak fiyat indirimi politikasını dile getirdi. düzenleme ve serbest piyasa kapitalizmi yerlidir ve uluslararası işletmelerin rekabet gücü üzerinde olumsuz bir etkisi olacağına işaret etmektedir.