İttifakın pek çok üyesi, Stoltenberg’in halefinin Temmuz ortasında, hatta daha önce Litvanya’da yapılacak NATO zirvesinde belirlenmesini istiyor.
NATO transatlantik askeri ittifakının Norveç genel sekreteri Jens Stoltenberg, dokuz yıl görev yaptıktan sonra Eylül ayı sonunda istifa edecek.
İttifak üyelerinin çoğu, Stoltenberg’in halefinin Temmuz ortasında veya daha önce Litvanya’da yapılacak NATO zirvesinde belirlenmesini istiyor.
Bu, ABD’den yeni üye Finlandiya ve Türkiye’ye kadar NATO’nun 31 ülkesine yeni bir lider seçmek için gereken fikir birliğini oluşturmak için fazla zaman vermiyor.
Ancak Stoltenberg’den görev süresini dördüncü kez uzatmasını da isteyebilirler.
Dizginleri kim alırsa alsın, NATO’nun başına geçecek kişiyi son derece zorlu bir süreç beklemektedir.
Çünkü tarihi sorumluluğa konulacak kişi, Rusya ile yaşanan mevcut gerilimde ateşten gömlek giymiş olacaktır.
Bir yandan Ukrayna’yı desteklemek için müttefiklerini bir arada tutması, diğer yandan Rusya’nın tüm provokasyonlarına rağmen ortamı daha da bozacak veya hararetli bir çatışmaya yol açacak adımlardan kaçınması gerekecektir.
İngiltere Savunma Bakanı Ben Wallace geçen hafta göreve talip olduğunu açıklamıştı.
Ancak bazı hükümetler ilk kadın NATO genel sekreteri için bastırıyor ve Danimarka Başbakanı Mette Frederiksen bu konuda ciddiye alınıyor.
Kamusal bir rol oynamasına rağmen, bu ismin belirlenmesi şeffaf bir süreçle yapılmamaktadır.
Esas olarak liderler ve kıdemli diplomatlar arasındaki istişareler ve müzakereler yoluyla gerçekleşir. Bu istişareler, tüm NATO üyeleri bir fikir birliğine vardıkları konusunda hemfikir olana kadar devam eder.
Ancak bazı isimsiz ve yazılı olmayan kabuller de vardır. Bunlardan en önemlisi NATO Genel Sekreterinin her zaman Kuzey Avrupa ülkelerinden seçilmesidir.
İttifakta 38 yıllık eski bir üst düzey NATO yetkilisi olan Jamie Shea, liderlerin son derece yetenekli bir politikacı, iletişimci ve diplomat aradıklarını söylüyor.
Ayrıca bu ismin siyasi kariyerinde çok fazla kargaşa, U dönüşü ve skandallar yaşanmamalı.
Şu anda Chatham House düşünce kuruluşunda çalışan Shea, “Aileyi bir arada tutmak, herkesi aynı fikirde tutmak, endişelerini giderdiğimizden emin olmak için tüm müttefiklerle iletişim halinde olmak önemlidir” diyor.
Wallace ve Frederiksen
Pek çok diplomat, Wallace’ı bu iş için uzak bir aday olarak görüyor, ancak kendisine ittifak genelinde büyük saygı duyuluyor.
Bunun ana nedeni, uzun süredir NATO için bir kadın seçme arzusudur.
Diğer bir neden ise NATO sekretaryası için siyasi nüfuzu yüksek bir kişinin istenmesidir.
Yani eski bir başbakan veya cumhurbaşkanı tercih edilir. Örneğin, 64 yaşındaki Stoltenberg, Norveç başbakanıydı. Önceki cumhurbaşkanı Rasmussen, aynı zamanda Danimarka başbakanıydı.
Frederiksen şu anda tüm kriterleri karşılıyor. Henüz aday olduğunu belirtmediyse de ilgilenmediğini de söylemedi. NATO diplomatları bunun perde arkasında ciddi şekilde değerlendirildiğini söylüyor.
Çarşamba günü Kopenhag’da gazetecilere verdiği demeçte, “Herhangi bir iş ilanına başvurmadım” diyerek, ABD Başkanı Biden’ın ziyaretinin NATO rolü için bir iş görüşmesi anlamına gelebileceği yönündeki spekülasyonları saptırdı.
Görev geleneksel olarak bir Avrupalıya gitmiş olsa da, ciddi bir adayın NATO’nun baskın gücü olan Washington’dan destek alması kaçınılmazdır.
Biden yönetiminin henüz bir aday belirlemediği biliniyor. Üst düzey kaynaklar, konuyla ilgili “canlı bir tartışma” olduğunu söylüyor.
Frederiksen’in hükümeti feshedilebilir
45 yaşındaki sosyal demokrat Frederiksen, 2019’da Danimarka’nın en genç başbakanı oldu ve Covid-19 salgını sırasında krizi yönetmesiyle övgü topladı. Geçen yılki seçimlerde ikinci kez kazanarak güç kazandı.
Ancak siyasi yorumculara göre, NATO görevini devralırsa, kırılgan hükümeti çökebilir çünkü başbakanlık görevinden vazgeçmek zorunda kalacak.
Danimarka, ülkesi NATO’nun GSYİH’nın %2’sini savunmaya harcama hedefinin oldukça gerisinde kalan Frederiksen hedefi tutturma çabalarını hızlandırma sözü vermesine rağmen, hâlâ %1,38’de.
Bazı Müttefikler, özellikle Rusya’nın Ukrayna’daki savaşı bölgeyi NATO için daha da önemli hale getirdiği için, bu pozisyonun ilk kez bir Doğu Avrupa’ya gitmesi gerektiğini savunuyorlar. Polonya’nın bu konuyla özellikle ilgilendiği biliniyor.
Frederiksen görevi kabul ederse, bir İskandinav ülkesinden art arda üçüncü NATO başkanı olacak.
Diğer olasılıklar
Görüşülen diğer olası isimler arasında Estonya Başbakanı Kaja Kallas, Almanya Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen ve Kanada Başbakan Yardımcısı Chrystia Freeland yer alıyor.
Ancak diplomatlar, Kallas’ın bazı NATO üyeleri için Rusya’ya karşı fazla saldırgan olduğunu, Berlin’in von der Leyen’in Komisyonda kalmasını istediğini ve Freeland’ın Avrupalı olmadığı için karşılık verebileceğini söylüyor.
Sıkça gündeme gelen diğer isimler ise eski Hollanda Başbakanı Mark Rutte ve İspanya Başbakanı Pedro Sanchez.
Ancak Rutte işi istemediğini açıkça belirtti ve Sanchez bu yıl genel seçimlere hazırlanıyor.
Bazı diplomatlar, NATO anlaşmalarına engel olmaktan çekinmeyen Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın seçim sonuçlarının da önemli olduğunu söylüyor.
